Nadciśnienie tętnicze ze względu na przyczyny występowania wysokich wartości klasyfikuje się jako nadciśnienie pierwotne (samoistne) i wtórne (objawowe). U przeważającej większości pacjentów (ponad 90 %) występujące nadciśnienie ma charakter pierwotny, tzn. że nie można do końca określić dokładnej jego przyczyny.
Obecność nadciśnienia pierwotnego jest wynikiem oddziaływania nie jednego, ale współoddziaływania kilku czynników, w tym takich na których występowanie nie mamy wpływu. Są to np. zmiany w obrębie genów, obciążenie rodzinne, płeć czy rasa. Udowodniono także, że czynnikami sprzyjającymi powstawaniu nadciśnienia są: brak aktywności, stres, otyłość, papierosy, zła dieta i alkohol.
Obecnie szacuje się, że u około 10 % pacjentów z nadciśnieniem ma ono charakter wtórny, tzn. że jest ono jedynie objawem choroby toczącej się w obrębie jakiegoś narządu np. nerek lub w obrębie dużych naczyń tętniczych. Wysokie wartości ciśnienia tętniczego krwi mogą być przejawem zaburzenia funkcji wydzielniczej przez narządy, określane mianem gruczołów dokrewnych:
- nadnercza - produkcja hormonu przez guz kory nadnerczy, kortyzolu w chorobie Cushinga lub aldosteronu w zespole Conna, guz chromochłonny wytwarzający adrenalinę i noradrenalinę
- tarczyca – niedoczynność lub nadczynność
- przytarczyce
- przysadka mózgowa
Wyeliminowanie przyczyny, często na skutek interwencji chirurgicznej, pozwala na całkowitą i trwałą normalizację ciśnienia tętniczego krwi.